Anoreksiya nervoza beyin bağlantılarını nasıl etkiliyor?

Yeme bozuklukları, herhangi bir psikiyatrik bozukluk arasında en yüksek ölüm oranına sahiptir. Bunlar içerisinde bulunan anoreksiya nervoza, vücut imajının bozulması ve aşırı düşük vücut ağırlığı ile karakterizedir.

Geçtiğimiz on yıldaki araştırmalar, bu bozukluğun beyin bağlantısını nasıl değiştirdiğini keşfetmek üzerine çalışmış ve fonksiyonel manyetik rezonans görüntülemeden (fMRI) yararlanmıştır. Fakat, bu çalışmalar çoğunlukla tutarsız sonuçlar ve sınırlı güvenilirlik sağlayan küçük örneklem boyutlarından muzdarip olmuştur.

Yapılan çalışmalar, insula ve ön singulat korteks gibi bölgelerde bağlantının değiştiği saptanmıştır. Ancak sınırlamalar sebebiyle beynin tamamındaki bağlantı, kapsamlı bir şekilde haritalandırılamamıştır. Bu sebeple hastalığın patofizyolojisi tam olarak anlaşılamamıştır ve etkili tedavi yöntemleri geliştirilememiştir. Dolayısıyla hangi beyin anormalliğinin bozukluğa neden olduğu henüz açıklanamamıştır.

Beş hastanede gerçekleştirilen çalışmaya 114 kadın anoreksiya hastası ve 135 sağlıklı kontrol dahil edilmiştir. Çoklu saha çalışmalarının olası ön yargıları ve farklılıklarını nötrleyebilmek için tüm katılımcılara aynı teşhis görüşmeleri ve psikolojik değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan MRI taramaları, tüm katılımcılarda aynı tip 3.0 Tesla MRI tarayıcıları kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

Bulgular

Araştırma bulgularının en önemli bulgularından biri, anoreksiya nevrozalar bireyleri sağlıklı kontrollerle karşılaştırırken dinlenme durumundaki işlevsel bağlantıda toplam 45 farklı değişiklik tespit edilmesiydi. Dinlenme durumu fonksiyonel bağlantısı, bir birey belirli bir görevle meşgul olmadığında gözlemlenen beyin aktivite modellerini ifade etmektedir. Bu da beynin çeşitli bölgelerinin dinlenme sırasında birbirleriyle nasıl iletişim kurduğunu göstermekte ve nasıl koordine edildiğini ortaya çıkarmaktadır.

Sonuçlar, özellikle dorsolateral prefrontal korteksle bağlantılı olan rostral prefrontal korteksi içeren alanlarda bağlantının belirgin şekilde daha güçlü olduğunu göstermiştir. Bu bölge, anoreksiya nevrozda gözlemlenen patolojik yeme davranışlarında rol oynayan, çoğunlukla karar verme ve bilişsel kontrol gibi yürütücü işlevler için oldukça önemlidir. Buradaki gelişmiş bağlantısallık, gıda alımı üzerindeki artan kontrol ve bozukluğun karakteristik özelliği olan takıntılı davranışlarla ilişkisinin olabileceği öne sürülebilir.

Tersine, beyincik ve temporal loblar gibi alanların yanında ön singulat korteks ile talamus arasında zayıflamış bağlantı görülmekteydi. Bu kritik alanlar ve temporal lob içindeki azalan bağlantı, anoreksiya nevrozda yaygın olarak gözlemlenen duygusal ve bilişsel düzensizlik ile ilişkilendirilebilir. Örneğin, ön singulat korteks ile talamus arasındaki bağlantının zayıf olması, anoreksiya nevrozda görülebilen bilişsel esneklikteki azalmaya dair zorluklara katkıda bulunabilir.

Geleneksel olarak motor kontrolüyle ilişkilendirilen ve aynı zamanda bilişsel işleme süreçlerine de katkıda bulunduğu bilinen bir alan olan beyincikteki azalan bağlantısallık, vücut imajına ilişkin algının bozulması ve bozukluğa özgü değişen yeme davranışlarıyla da ilişkilendirilebilir.

Anoreksiya nervozanın alt tipleri

Araştırmacılar, anoreksiyanın iki ana alt tipi arasında ayrım yapmıştır:

Kısıtlayıcı tip
Aşırı yeme/arınma tipi

Bulgular, bu alt türler arasındaki farklı bağlantı modellerini ortaya çıkarmıştır. Alt türlerin daha etkili bir şekilde sınıflandırılmasına ve tedavi edilmesine yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur. Örneğin, kısıtlayıcı tip, aşırı yeme/arınma tipine kıyasla sağ lingual girus ile sağ suprakalkarin korteks arasında ve sol temporal oksipital fusiform korteks ile görsel ağın medial kısmı arasında daha güçlü bağlantısallık bulunmaktaydı.

Bu bulgular, anoreksiya nervozanın, çeşitli beyin ağları boyunca hem aşırı bağlantı hem de hipo bağlantıdan kaynaklanan karmaşık bir modelle karakterize edildiğini göstermiştir. Bu da yeme davranışını, duygusal tepkileri ve bilişsel kontrolü düzenleyen sinir devrelerinde bozulmuş bir dengeye işaret ettiğini göstermektedir.

Anoreksiya nervozanın alt tipleri arasındaki farklı bağlantı modellerinin varlığı, bu nöral imzaların potansiyel olarak daha özel ve kesin teşhis ve tedavi stratejilerine yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.

KAYNAKÇA:
– Sudo, Y., Ota, J., Takamura, T., Kamashita, R., Hamatani, S., Numata, N., … & Hirano, Y. (2024). Comprehensive elucidation of resting-state functional connectivity in anorexia nervosa by a multicenter cross-sectional study. Psychological Medicine, 1-14.
– Psypost (18.04.2024). Researchers identify 45 distinct brain connectivity alterations linked to anorexia nervosa.