Arkadaşlık seçimlerinde koku önemli mi?

Yapılan yeni bir araştırma, sosyal ilişkilerin kurulmasında genellikle göz ardı edilen bir duyunun (koku alma) önemli bir rol oynadığını ortaya koydu.

Cornell Üniversitesi’nde yürütülen ve Scientific Reports dergisinde yayımlanan çalışma, özellikle ilk tanışma anlarında bireylerin birbirlerinden hoşlanıp hoşlanmayacaklarına dair kararlarının, bilinçli olmayan koku değerlendirmeleriyle yakından ilişkili olabileceğini gösteriyor.

Araştırmanın temel bulgusu: Koku ve ilk izlenim

Araştırma, heteroseksüel kadın katılımcıların yer aldığı bir deney dizisini temel alıyor. Katılımcılardan, başka bir kadının giydiği tişörtün kokusuna dair değerlendirme yapmaları istendi. Ardından, bu kişilerle dört dakikalık kısa yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi. Bulgular, bir katılımcının bir tişörtün kokusunu olumlu değerlendirmesi durumunda, görüşme sonrası o kişiyle arkadaşlık kurma isteğinin de yüksek olduğunu gösterdi.

Bu sonuç, koku değerlendirmesinin sosyal etkileşim tercihlerinde önemli bir ön bilgi sağladığını düşündürüyor. Yani, kişiler arasında kısa süreli bir etkileşim dahi yaşanmadan önce, koku temelli bir eğilim oluşabiliyor.

“Diplomatik koku” kavramı: Sadece genetik değil, gündelik seçimler etkili

Çalışmada dikkat çeken bir diğer kavram, “diplomatik koku” olarak adlandırılan, bireylerin çevresel faktörler (kullandığı sabun, deterjan, beslenme tarzı vb.) aracılığıyla şekillendirdiği günlük koku profilleri. Araştırmacılar, bu kokunun kişiye özgü sosyal bir imza işlevi gördüğünü ve sosyal ilişkilerde ilk değerlendirmeleri etkileyebileceğini savunuyor.

Dolayısıyla, sadece genetik koku sinyalleri değil, kişinin günlük yaşam tarzı da sosyal kabul görmede rol oynayabiliyor.

Yüz yüze etkileşim kokuyu geri besliyor

İlginç bir bulgu daha: Katılımcılar, kısa sohbetten sonra kokulara ilişkin değerlendirmelerini tekrar yaptıklarında, bu değerlendirmelerde de önceki etkileşim deneyimlerinin etkili olduğu gözlendi. Bu durum, yüz yüze etkileşimlerin de koku algısını şekillendirdiğini gösteriyor. Yani koku algısı sabit değil; sosyal temasla birlikte değişebiliyor.

Tutarlılık: Bireysel tercih imzaları

Çalışmada ayrıca bireylerin koku tercihlerinde oldukça tutarlı oldukları gözlemlendi. Katılımcılar, çeşitli tişört kokuları arasında benzer bir tercih örüntüsü gösterdi. Bu da her bireyin sosyal olarak tercih edeceği kişi tipine dair kendine özgü bir “koku duyarlılığı” olabileceğini düşündürüyor.

Sonuç: Koku, sosyal kararlarda göz ardı edilmemeli

Bu çalışma, sosyal etkileşimlerde görsel, işitsel ve dilsel ipuçlarının ötesinde, koku gibi daha az fark edilen duyusal verilerin de önemli olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle arkadaşlık kurma gibi sosyal seçimlerde, bireylerin bilinçli olmayan koku değerlendirmeleri, ilk izlenim üzerinde etkili olabilir.

Koku, yalnızca biyolojik değil, sosyal bir sinyal taşıyıcısı olarak da değerlendirilmeli.

KAYNAKÇA:
– Neuroscience News (17.04.2025). “Scent Signals Friendship: How Smell Shapes First Impressions”
– Gaby, J.M., Gunaydin, G. & Zayas, V. The interactive role of odor associations in friendship preferences. Sci Rep 15, 11228 (2025).