Sanat ve Psikiyatri

Seçimlerimizin temel belirleyicisinin “biz” insanlar mı, yoksa daha büyük ve erişilmez düzeydeki şeyler/yapılar mı olduğu sorusu düşünce tarihindeki temel sorulardan biri durumundadır. Buna kısaca “özgür irade sorunu” ve “belirlenimcilik problemi” de denilmektedir. Gündelik yaşantımızda da, düşünsel serüvenimizde de sıklıkla karşı karşıya kaldığımız bu duruma biraz daha yakından bakmaya çalışalım.

Düşüncenin dışa vurumu ve dışarıya doğru aktarımı dil üzerinden ortaya çıkmaktadır. Dil ve düşünce: Bu iki kavram arasında doğrusal bir öncelik-sonralık ilişkisi kurmak da doğru olmayacaktır. Zira adeta birbirlerinin iç-dış edilmiş halleri gibidirler.

Yaklaşık yarım asır önce Türkiye toplumunun yüzde 75-80’i köylerde/kırda yaşıyordu. Bugün ise artık bu yüzde tam tersine dönmüş durumdadır. Türkiye toplumunun yüzde 75-80’i artık kentlerde/şehirlerde yaşıyor. Dünya genelinde de benzeri bir yüzde ve eğilim vardır.

Tam olarak ne olduğunu, nasıl işlediğini tarif etmenin güç olduğu bir şey olan merak duygusuna sahip olmak insanlar için kötü bir şey midir? İnsan-lar için çeşitli biçimlerde zararı olan bir kötü arayış mıdır? Bu yazımızda merak ve insanın/insanlığın gelişimi arasında olduğuna inandığım pozitif yönlü ilişkiye ve konuya odaklanalım.

Büyük şair Nazım Hikmet Ran’ın her biri çok kıymetli şiir külliyatının önemli bir parçası olan “Ben İçeri Düştüğümden Beri” başlıklı şiirinin şu üç dizesi, zaman, yıl ve onların oluşturduğu genel algıya dair etkili bir tasvir sunmaktadır.

Hiçbirimizin camdan fanuslar içerisinde yaşamadığımızı, ruh hali ve sağlığının, ilk bakıştaki bireysel görünümünün aldatıcı olduğunu, hem ruh halinin hem de sağlığının, bireysel bir düzeydeki bir konu olduğu kadar, en az onun kadar da güçlü ve de etkili yanlarla, hatta yer yer ondan bile fazla bir düzeyde, toplumsal bir olgu olduğunu iddia ederek, bunu açıklamaya çalışacağım.