Aşırı işlenmiş gıdaların tüketiminin sınırlandırılması bilişsel gerilemenin yavaşlamasına yardımcı olabilir

JAMA Neurology’de yayınlanan bir araştırmaya göre, günlük toplam kalorilerinin %20’sinden fazlasını aşırı işlenmiş gıdalardan alan insanlar, günlük olarak daha az aşırı işlenmiş gıda tüketen yetişkinlere göre daha hızlı bilişsel gerileme yaşayabilir. Aşırı işlenmiş gıdalar arasında kurabiyeler ve kekler, diyet ve normal soda, işlenmiş etler, dondurulmuş gıdalar gibi yiyecekler bulunmakta.

Çalışma nasıl gerçekleşti?

Araştırmacılar, Brezilya Boylamsal Yetişkin Sağlığı Çalışmasındaki (ELSA-Brasil çalışması) katılımcılardan toplanan verileri analiz ettiler. Çalışmaya Brezilya’nın altı şehrinden 35 ila 74 yaşları arasındaki kamu görevlileri dahil edildi ve katılımcılar 2008’den 2017’ye kadar yaklaşık dört yıl arayla üç dalga halinde takip edildi. ELSA-Brasil’e kaydolduktan sonra bu katılımcılara geçerli bir Gıda Sıklığı Anketi kullanarak son 12 ay boyunca yiyecek ve içecek tüketimleri soruldu. Araştırmacılar, katılımcıların yiyecek ve içecek tüketimini endüstriyel işleme kapsamına göre üç kategoriye ayırdı:

İşlenmemiş veya minimum düzeyde işlenmiş gıdalar (örneğin, taze veya dondurulmuş meyve ve sebzeler ve tahıllar) ve işlenmiş mutfak malzemeleri (örneğin, sofra şekeri, yağlar ve tuz)
İşlenmemiş veya minimum düzeyde işlenmiş gıdalar kullanılarak üretilen işlenmiş gıdalar (örneğin, konserve meyveler ve tütsülenmiş et)
Tatlar, renkler, tatlandırıcılar, emülgatörler ve diğer maddeler gibi evde yapılan hazırlıklarda kullanılmayan gıda katkı maddeleri ile işlenmiş mutfak malzemelerinin formülasyonları olan aşırı işlenmiş gıdalar.

ELSA-Brasil çalışmasının katılımcıları, takip süresi boyunca çok sayıda bilişsel değerlendirme aldı. Bu testler, katılımcıların anında hatırlama, geç hatırlama, kelime tanıma ve anlamsal ve fonemik sözel akıcılığının değerlendirilmesini içeriyordu.

Bulgular neler?

Brezilya’daki São Paulo Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Ph. D. Gomes Gonçalves ve meslektaşları, analizlerini 10.775 yetişkin üzerinde odakladılar. Katılımcıların ortalama yaşı 52, %53’ü beyaz ve yaklaşık %57’si en az üniversite mezunuydu. Ortalama sekiz yıllık bir takipten sonra, başlangıçta günlük kalorilerinin %19,9’undan fazlasının aşırı işlenmiş gıdalardan aldığını bildiren katılımcılar, günlük kalorinin %19,9’undan daha azını aşırı işlenmiş gıdalardan aldığını bildirenlere kıyasla %28 daha hızlı genel bilişsel gerileme oranına sahipti.

Sonuçlar nasıl yorumlanıyor?

Gomes Gonçalves ve meslektaşları, “Bulgularımız, aşırı işlenmiş gıdaların tüketimi ile aşırı kilo ve obezite, metabolik sendrom, kanser, kardiyovasküler hastalıklar ve tüm nedenlere bağlı ölüm riskinin artması gibi olumsuz sağlık sonuçları arasında bağlantı kuran önceki çalışmalarla uyumludur” diye yazdı.

“Özellikle orta yaşlı yetişkinlerde aşırı işlenmiş gıda tüketimini sınırlamak, bilişsel gerilemeyi önlemenin etkili bir yolu olabilir” diye yazdı. Son olarak, “Aşırı işlenmiş gıdanın bilişsel gerilemeye yol açabileceği mekanizmayı araştıran gelecekteki çalışmaların yanı sıra, diğer boylamsal çalışmalardaki ve randomize klinik deneylerdeki bulgularımızın doğrulanması gerekiyor.” ifadelerinde bulundular.

KAYNAKÇA:
– PsychiatricNews Alert. (6 December 2022). Limiting Consumption of Ultra-processed Foods May Help Slow Cognitive Decline, Study Suggests.
– Gomes Gonçalves N, Vidal Ferreira N, Khandpur N, et al. Association Between Consumption of Ultraprocessed Foods and Cognitive Decline. JAMA Neurol. Published online December 05, 2022. doi:10.1001/jamaneurol.2022.4397