Bilişsel davranışçı terapi kaygı kaynaklı uyku sorunlarını çözebilir

Yapılan bilimsel araştırmalar; bilişsel davranışçı terapinin kaygıdan muzdarip olan bireylerde uyku kalitesini artırabileceğini ortaya koydu.

Anksiyete bozuklukları nelerdir?

Anksiyete bozuklukları; genel anksiyete bozukluğu, panik bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu ve spesifik fobileri içermektedir. Bu bozuklukların semptomları çok çeşitli olabilmektedir. Çoğunlukla endişe, sinirlilik, konsantrasyon güçlüğü ve huzursuzluk gibi semptomların yanında yorgunluk ve kas gerginliği gibi fiziksel semptomları da içermektedir.

Çalışmalara göre 11 ve 16 yaş arasındaki çocukların yaklaşık %8’inin anksiyete bozukluklarından birinin görüldüğü gösterilmektedir. Anksiyete bozuklukları uyku düzenini önemli ölçüde etkilemekle birlikte uykusuzluk ve kâbus gibi sorunlara da sebep olabilmektedir. Anksiyetenin neden olduğu artan uyanıklık durumu, zihin aktif ya da gergin kaldığından uykuya dalmayı veya uykuda kalmayı zorlaştırmaktadır. Uyku eksikliği, anksiyete belirtilerini şiddetlendirebilmektedir.

Anksiyete yaşayanlar aynı zamanda uykusuzluktan da şikayetçi

Araştırmalar, yüksek düzeyde anksiyete yaşayan 12-16 yaş arası bireylerin yaklaşık %38’inin aynı zamanda uykusuzluktan da muzdarip olduğunu, %35’inin gecede 7 saatten az uyuduğunu ve %83’ünün uykuya dalmak için 30 dakikadan fazla bir süreye ihtiyaç duyduğunu bildirmektedir. Bu durum, özellikle ergenlerin önemli bir yüzdesinin oluşturmaktadır.

Çalışmanın yazarları, kaygı bozukluğu olan ergenlerin hafta içi ve hafta sonu geceleri uyku problemlerini araştırmak ve kaygıya yönelik bilişsel davranışçı terapinin uyku düzeninde herhangi bir iyileşmeye yol açıp açmayacağını görmek istemişlerdir.

Katılımcılar, çocuk ve ergen ruh sağlığı servisinden alınmış, kaygı bozukluğu olan ve 11 – 17 yaşları arasındaki 135 ergenlerden oluşturulmuştur. Anksiyete bozukluklarından birinin birincil tanısına sahip olan ergenler çalışmaya dahil edilmiştir. Bu bozukluklar; sosyal anksiyete bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu, ayrılık anksiyetesi bozukluğu, panik bozukluğu, agorafobi veya spesifik bir fobiydi. Travma sonrası stres bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluğu olan ergenler çalışmaya dahil edilmemiştir. Ancak çalışmaya devamlılığı ve tüm verileri sağlayan 73 hasta ile devam edilmiştir.

Ergenler ve ebeveyn değerlendirmeleri ayrı ayrı tamamlanmıştır. Ergenlere üç farklı psikoterapi tedavisi uygulanmıştır: 11 yaşındaki çocuklar için ebeveynler tarafından yönlendirilen grup bilişsel davranış terapisi, Cool Kids Çocuk ve Ergen Anksiyete Programının ergen versiyonu (12 yaş ve üzeri katılımcılar için) ve ergenler için bireysel bilişsel davranışçı terapi. 12 yaş ve üzeri). Bu tedavilerden önce ve sonra, anksiyete ve depresyon belirtileri (Gözden Geçirilmiş Çocuk Anksiyetesi ve Depresyon Ölçeği, Çocuk Versiyonu) ve uyku kalitesi (Uyku Alışkanlıkları Anketi ve Uykusuzluk Şiddeti İndeksine dayanarak yazarlar tarafından oluşturulan bir değerlendirme) değerlendirmeler yapılmıştır.

Araştırma bulguları neler?

Araştırma sonuçları, katılımcıların ortalama olarak uykuya dalmak için 1 saatten fazla zamana ihtiyaç duyduğunu göstermiştir. Hafta içi 7 saatten az, hafta sonları ise 8 saatten fazla uyumuşlardır. Geceleri hafta içi hafta sonlarına göre daha sık uyanma eğiliminde oldukları görülmüştür.

Bilişsel davranışçı terapi uygulandıktan sonra katılımcılar, uykuya dalmak için ihtiyaç duydukları sürede iyileşme göstermiş ve daha uzun uyuma eğiliminde oldukları görülmüştür. Ancak tedaviden sonra gece uyanma sıklığında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Uykusuzluk belirtilerinde de değişim gözlenmemiştir.

Çalışma yazarları bulgularla ilgili şu şekilde bir yorumda bulunmuştur: “Sonuçlar, anksiyete bozukluğu olan ergenlerin tedaviden önce uyku başlangıcındaki gecikme, gece uyanma sıklığı, uyku başlangıcından sonra uyanma ve toplam uyku süresi gibi konularda önemli zorluklar yaşadıklarını göstermektedir. Anksiyete bozuklukları için BDT (bilişsel davranışçı terapi), bu alanların bazılarında (yani toplam uyku süresi, uyku başlangıcındaki gecikme süresi) iyileşmeler göstermiştir. Ancak uyku bölünmesi düzeyine geri dönüşü görülebilir.”

Çalışma, bilişsel davranışçı terapiyle ilişkili uyku kalitesindeki değişikliklere ışık tutmaktadır. Ancak çalışmada herhangi bir kontrol grubu olmaması, gözlemlenen etkilerin bilişsel davranışçı terapinin sonucu mu olduğu yoksa tedavi sürecine denk gelen diğer faktörlerin mi uyku düzenindeki değişiklikleri temsil ettiği bilinmemektedir. Bu da araştırmanın sınırlılıklarını oluşturmaktadır.

KAYNAKÇA:
– Sukiennik, O., Waite, P., Percy, R., & Orchard, F. (2024). Changes to sleep patterns and insomnia symptoms following cognitive behavioural therapy for anxiety disorders in adolescents. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 1-13.
– PsyPost (16.05.2024). Cognitive behavioral therapy might improve sleep quality in teens suffering from anxiety.