Doğru ve etkili antidepresan seçimi için farmakogenetik test

Yeni araştırmalar, majör depresif bozukluğu (MDD) olan hastalar için en iyi antidepresanı belirlemek için yapılan genetik testlerin, ilk denemede optimal bir ilaç seçimini sağlama ve sağlık bakım maliyetlerini düşürme potansiyeline sahip olduğunu öne sürüyor.

Sitokrom P450 ailesinden CYP2D6 ve CYP2C19, ilaçlar da dahil olmak üzere çeşitli moleküllerin metabolizmasında ve eliminasyonunda rol oynar. Bu enzimleri kodlayan genlerdeki varyantlar, farmakokinetik profillerini değiştirerek ilaçların metabolize olma hızını etkiler.

Bu konu hakkında İtalya örneklemi üzerinde bir ön çalışma yapıldı. Bulgular, Avrupa Psikiyatri Birliği 2022 Kongresi’nde sunuldu. Çalışmanın baş araştırmacısı Doçent Doktor Alessio Squassina, “Hastaları tedavi eden psikiyatristlerin hastaların metabolize edici profilleri hakkında önceden bilgi sahibi olmaları ilaç değişikliklerine katkıda bulunabilir ve yanıttaki gecikmeleri azaltabilir” diyor.

İtalya’daki Farmakogenetik çalışması

Araştırma için, İtalya’nın Sardunya bölgesindeki psikiyatri hastalarında CYP2D6 ve CYP2C19 fenotiplerinin sıklığını ve bunların farmakolojik tedavi ve maliyet etkinliği ile ilişkisini incelendi.

Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), 34 psikiyatrik ilacın prospektüslerinde genetik testlerin kullanımına ilişkin bilgiler verir. İlgili psikiyatrik ilaçların %79’u CYP2D6 ile, %12’si CYP2C19 ile ve %9’u diğer genlerle ilgili etiketlerdir. Bu etiketler, belirli fonksiyonel alellere sahip hastalarda, genetik testin ne zaman önerildiği veya gerekli olduğu konusunda ve ayrıca potansiyel olarak klinik olarak eyleme geçirilebilir gen-ilaç ilişkileri hakkında rehberlik sağlar.

İtalya’daki çalışmaya, 5 yıllık tıbbi ve tedavi geçmişi olan majör depresyonu olan 200 hasta dahil edildi. Hastaların tıbbi tedavi geçmişinde, tedavideki değişiklikler, istenmeyen olaylar, hastaneye yatışlar, intihar ve semptom skorları ile sosyo-demografik değişkenleri içeren bilgiler yer aldı.

Bulgular

Çalışmaya alınan ilk 125 hastanın bir ara analizi şunu gösterdi:

CYP2D6 geninde en yaygın fenotipler sırasıyla; %60,5 ile normal metabolizörler (NM), ardından %28,2 ile orta metabolizörler (İM), %8,9 ile ultra hızlı metabolizörler (UR) ve %2,4 ile zayıf metabolizörler (PM).
CYP2D6 geninde en yaygın fenotipler sırasıyla; %49 ile normal metabolizörler (NM), ardından %29,0 ile orta metabolizörler (İM), %25,0 ile ultra hızlı metabolizörler (UR) ve %4,0 ile zayıf metabolizörler (PM).

İtalya popülasyonundaki fenotip dağılımı Avrupa ortalamasından farklılık gösterse de istatiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır.

Farmakogenetik testinin kritik önem taşıdığı iki örnek

Örnek 1:

Esitaloprama yanıt vermeyen CYP2D6 IM ve CYP2C19 UR fenotipi olan bir depresyon hastası ile ilgili. Bu fenotipe sahip hastalar için FDA alternatif bir ilaç önermektedir. Daha sonra hastaya venlafaksin tedavisi başlandı. Venlafaksin üzerindeki FDA, bu fenotipe sahip hastaların bu ilaca optimalin altında bir yanıt verme olasılığının yüksek olduğunu belirtmektedir. Nitekim, bu hasta venlafaksin tedavisine de yanıt vermedi.

Örnek 2:

CYP2D6 NM ve CYP2C19 IM fenotipi olan başka bir hastaya da esitalopram reçete edildi. Bu ilacın üzerindeki FDA etiketi, bu fenotipe sahip hastaların venlafaksini deneyebileceğini ancak yanıt vermeyebileceğini belirtmektedir. Nitekim bu hasta esitaloprama yanıt vermedi ve venlafaksine geçildi ve yanıt vermeye başladı.

Sonuç

Dr. Squassina bu konu hakkında “Bu vakalarda] psikiyatristler, genotipleri önceden bilselerdi, önceden farklı ilaç seçimleri yapmış olabilirler” ifadelerini kullandı.

Son olarak Dr. Squassina, antidepresanlara verilen yanıtın “son derece değişken bir özellik” olduğunu ve genetiğin bir rol oynadığı bilinmekle birlikte, katkılarının “hâlâ tam olarak anlaşılmadığını” kaydetti. Tedavi karar verme sürecini yönlendirmek için genetik bilgiden yararlanan farmakokinetik kullanımının önemli ölçüde arttığını açıkladı.

KAYNAK^:
– European Psychiatric Association (EPA) 2022 Congress: Abstract Evaluation of the Utility and Cost-Effectiveness of Pharmacogenetic Testing Based on CYP2D6 e CYP2C19 Profiling in Antidepressant Treatment. Presented June 4, 2022.
– MDedge Psychiatry. Genetic testing for best antidepressant accurate, cost effective | MDedge Psychiatry. MDedge Psychiatry. Published 2022. Accessed June 10, 2022.