EEG aktivitesinin anlık görüntüleri ve psikotik bozukluklar

Dinlenirken beynimiz sessiz değildir; saniyede birkaç kez farklı ağlar arasında geçiş yapar. EEG’de bu geçişler mikro durum adı verilen kısa, kararlı dönemler olarak görülür. Bunu bir film karesine benzetebiliriz. Her biri yaklaşık 100 milisaniye sürer, yani bir göz kırpmasından 40 kat kısa.

Çalışmalara göre bir dinlenme EEG’sinin %80’ni dört ana mikro durum oluşturmaktadır. Daha sonra bu mikro durumlar beynin bazı bilişsel işlevleriyle ilişkili olduğu bulunmuştur.

Mikrodurum A: İşitsel ve dilsel işlemeyle ilişkili.

Mikrodurum B: Görsel algı ve hatırlamayla bağlantılı.

Mikrodurum C: Varsayılan mod ağı– yani içe dönük düşünce, kendilik farkındalığı, bazen de ruminasyon denen tekrarlayan düşünceler,

Mikrodurum D: Dikkat ve yürütücü kontrolle bağlantılı.

Bu dört desen, beynin sürekli olarak farklı ağlar arasında gidip geldiğini, zihnimizin aslında “dalgalar halinde düşünen” bir sistem olduğunu gösterir. Hangi mikro durumun ne zaman ortaya çıktığı ne kadar sürdüğü, diğerlerine göre ne kadar sık göründüğüne bağlı olarak çeşitli psikiyatrik ve nörolojik hastalıkların ilişkisi ortaya konmaya başladı.

Şizofrenide farklılaşmış EEG mikro durumları

Budapeşte Semmelweis Üniversitesi’nden Ágota Vass ve arkadaşları (2025), 24 EEG çalışmasını bir araya getirerek şimdiye kadarki en kapsamlı mikro durum meta-analizini yaptılar. Sonuçlar, Biyolojik Psikiyatri’nin Sinirbilim ve Nörogörüntüleme dergisinde yayımlandı.

Bulgulara göre; şizofreni, ilk atak psikoz ve yüksek riskli psikozda sağlıklılara göre farklı EEG mikrodurumları öne çıktı.

Artmış Mikro Durum C: İçe dönük dikkatin yükselmesi

Şizofreni, ilk atak psikoz ve yüksek riskli psikoz gruplarında mikro durum C süresi ve görülme sıklığı artmıştı. Ancak ilaç tedavisi alan hastalarda bu artış ortadan kalktı. C tipi mikro durum zihnin içe dönük, kendi içinde düşünen bir durumda olduğunu gösterir. Bu da mikro durum C’nin psikotik belirtilerin aktif olduğu dönemlerle ilişkili olabileceğini, ancak ilaçla dengelenebileceğini gösteriyor.

Azalmış Mikro Durum D: Dış gerçeklikten kopuşun izleri

İlaçsız şizofreni hastalarında, mikro durum D süresi ve kapsamı sağlıklılara göre belirgin biçimde azalmıştı. D tipi mikro durum beynin dış odaklı dikkat ve kontrol ağları ile ilişkilidir. Önceki çalışmalarda azalan D tipi mikro durumunun uyku ve hipnoz gibi durumlarda görüldüğü rapor edilmiştir. Şizofreni hastalarındaki benzer azalmanın, gerçeklik algısındaki zayıflamayı yansıtıyor olabileceği düşünülüyor. Ancak ilaç tedavisi alanlarda bu bozulma kayboluyor; yani azalmış D tipi, psikotik atağın “durum” göstergesi olarak yorumlanıyor.

Rutin takipte kullanım

Bu bulgular, EEG mikro durumların sadece bir araştırma alanı olmadığını, psikiyatrik hastalıkların nöral durumunun imzası olabileceğini gösteriyor.

Araştırmacılar, gelecekte mikro durum ölçümlerinin erken tanı ve ilaç yanıtını izleme alanlarında kullanılabileceğini düşünüyor.

KAYNAKÇA:
– Vass, Á., Farkas, K., Lányi, O., Kói, T., Csukly, G., Réthelyi, J. M., & Baradits, M. (2025). Current status of EEG microstate in psychiatric disorders: a systematic review and meta-analysis. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging.