Evdeki dağınıklık neden stres ve kaygıyı tetikliyor?

Evinizdeki dağınıklık ve karmaşadan bunaldığınız oluyor mu? Kapıdan içeri girdiğinizde dağınık kağıtlar, yıkanmamış bulaşıklar ve karmakarışık giysiler yüzünden kendinizi aşırı yük altında hissettiğiniz oldu mu? Belki de sizi eşinizden ya da ev arkadaşlarınızdan daha fazla rahatsız ettiği için tartıştığınız bile olmuştur. Yalnız değilsiniz.

Birçok insan dağınık bir evin stres ve endişe duygularını tetikleyebileceğini bildiriyor. Peki dağınıklık ve kaos neden bazılarımızın bunalmış hissetmesine neden oluyor? İşte araştırmaların söyledikleri- ve bu konuda yapabilecekleriniz.

Zihnin aşırı yüklenmesi

Etrafımız dikkatimizi dağıtan şeylerle çevrili olduğunda, beynimiz aslında dikkat için savaş alanına dönüşür. Her şey odaklanmamız için yarışır.

Ancak beyin, ortaya çıktığı üzere, çoklu görevler yerine düzeni ve “tekli görevleri” tercih eder.

Düzen, dikkatimiz için rekabeti azaltmaya yardımcı olur ve zihinsel yükü azaltır. Bazı insanlar dikkat dağıtıcı unsurları görmezden gelme konusunda diğerlerinden daha iyi olsa da dikkat dağıtıcı ortamlar bilişsel yeteneklerimizi ve hafızamızı aşırı yükleyebilir.

Dağınıklık, düzensizlik bilişsel kaynaklarımızdan daha fazlasını etkileyebilir. Bunlar aynı zamanda yemek yememiz, üretkenliğimiz, ruh sağlığımız, ebeveynlik kararlarımız ve hatta para bağışlama isteğimizle bile bağlantılı olabilir.

Kadınlar erkeklerden daha mı çok etkileniyor?

Araştırmalar, dağınıklık ve dağınıklığın zararlı etkilerinin kadınlarda erkeklerden daha belirgin olabileceğini göstermektedir.

Çiftlerin her ikisinin de çalışan olduğu 60 çift üzerinde yapılan bir çalışmada, dağınık ve stresli evlerde yaşayan kadınların kortizol (stresle ilişkili bir hormon) seviyelerinin daha yüksek olduğu ve depresyon semptomlarının arttığı tespit edilmiştir.

Bu etkiler, evlilik memnuniyeti ve kişilik özellikleri gibi faktörler dikkate alındığında bile tutarlı kalmıştır. Buna karşılık, bu çalışmadaki erkekler ev ortamlarının durumundan büyük ölçüde etkilenmemiş görünmektedir.

Araştırmacılar, kadınların evin bakımı konusunda daha büyük bir sorumluluk hissediyor olabilecekleri teorisini ortaya atmışlardır. Ayrıca, çalışmanın sosyal yönünün (ev turlarını içeren) kadınlarda erkeklere kıyasla daha fazla yargılanma korkusu yaratmış olabileceğini öne sürdüler.

Hepimiz hayatımızda bir dereceye kadar dağınıklık ve düzensizlikle yaşayacağız. Ancak bazen önemli dağınıklık sorunları obsesif-kompulsif bozukluk, istifleme bozukluğu, majör depresif bozukluk, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve anksiyete bozuklukları gibi altta yatan ruh sağlığı sorunlarıyla bağlantılı olabilir.

Bu da çok önemli bir soruyu gündeme getiriyor: Hangisi önce geldi? Bazı görüşlere göre dağınıklık, anksiyete ve sıkıntının kaynağı iken; diğer görüşlere göre ise dağınıklık ve düzensizliğin kaynağı kötü ruh sağlığıdır.

Her dağınıklık sorun değildir

Dağınıklığın kötü bir şey olmadığını ve mükemmelliği hedeflemememiz gerektiğini unutmamak önemlidir. Gerçek evler dergilerdeki gibi görünmez.

Hatta araştırmalara göre, dağınık alanlar yaratıcılığın artmasına ve yeni içgörülerin ortaya çıkmasına dahi neden olabilir.

Tabii ki sürekli düzensizlik içinde yaşamak verimli değildir, ancak temizlik konusunda mükemmeliyetçilik için çabalamak da ters etki yaratabilir. Mükemmeliyetçiliğin kendisi bunalmışlık hissi, kaygı ve kötü ruh sağlığı ile ilişkilidir.

Karışıklık beni endişelendiriyor, bu konuda ne yapabilirim?

Sizin için neyin önemli olduğu ve zamanınızı nasıl önceliklendirmek istediğiniz konusunda biraz yetkiye sahip olduğunuzu hatırlamak önemlidir.

Yaklaşımlardan biri dağınıklığı azaltmaya çalışmaktır. Örneğin, her hafta özel bir dağınıklık giderme seansı düzenleyebilirsiniz. Bu, bir temizlikçi tutmayı (eğer karşılayabiliyorsanız) veya diğer ev üyelerinizle birlikte bir saat boyunca ortalığı toplarken biraz müzik veya podcast dinlemeyi içerebilir.

Bu rutini oluşturmak dağınıklığın dikkatinizi dağıtmasını azaltabilir, genel zihinsel yükünüzü hafifletebilir ve dağınıklığın kontrolden çıkacağı endişesini hafifletebilir.

Mikro temizlik yapmayı da deneyebilirsiniz. Tam bir temizlik için zamanınız yoksa, küçük bir alanı temizlemek için sadece beş dakikanızı ayırın.

Dağınıklığın başlıca nedeni diğer hane halkı üyeleriyse, bu dağınıklığın ruh sağlığınızı nasıl etkilediğini onlarla sakin bir şekilde tartışmaya çalışın. Çocuklarınız, eşiniz veya ev arkadaşlarınızla hangi düzeyde dağınıklığın kabul edilebilir olduğu ve bu eşiğin aşılması durumunda nasıl davranılacağı konusunda ev halkı olarak bazı sınırlar üzerinde anlaşmaya varıp varamayacağınıza bakın.

Öz-şefkatli bir zihniyet geliştirmek de yardımcı olabilir.

Dağınık ortamlar bizi strese ve kötü karar vermeye yatkın hale getirebilirken, zihniyetinizin sizi bu kırılganlıklara karşı tamponlayabileceğini öne süren araştırmalarla rahatlayın.

Dağınıklık, mükemmeliyetçilik veya anksiyete yönetilemez görünmeye başladıysa, bir psikoloğa yönlendirilmek için doktorunuzla konuşun. Psikoloğunuz sizin için önemli olan değerlerin yön verdiği bir yaşam geliştirmenize yardımcı olabilir.

Dağınıklık sadece görsel sıkıntılardan daha fazlasıdır. Zihinsel refah, üretkenlik ve seçimlerimiz üzerinde derin bir etkiye sahip olabilirler.

Dağınıklığın sizi neden etkilediğini anlamak, zihniyetinizi, yaşam alanlarınızı ve dolayısıyla hayatınızı kontrol altına almanız için sizi güçlendirebilir.

Dağınıklık sizin “iyi” ya da “kötü” bir insan olduğunuzu göstermez ve hatta zaman zaman yaratıcılığınızı teşvik edebilir. Ofisiniz, eviniz ya da arabanız dağınık olsa da olmasa da başarıyı, anlamlı ilişkileri ve mutluluğu hak ettiğinizi kendinize hatırlatın.

KAYNAKÇA:
– Nauroscience News (04.09.2023). Why Household Mess Triggers Stress and Anxiety.
– Saxbe, D. E., & Repetti, R. (2010). No place like home: Home tours correlate with daily patterns of mood and cortisol. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(1), 71-81.