Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder – ARFID), bir kişinin belirli gıda türlerini veya gruplarını sınırlaması veya reddetmesi sonucu oluşan bir beslenme bozukluğudur. Bu durum, genellikle yaş, cinsiyet veya kültürel normlara uygun beslenme alışkanlıklarından sapma ile karakterizedir.

Kaçıngan Gıda Alım Bozukluğu belirtileri nelerdir?

Belirli Gıdaların Reddi: Birey belirli yiyecekleri veya gıda gruplarını reddeder. Bu reddetme genellikle renk, dokuya veya kokuya dayalı olabilir.
Yetersiz Beslenme: Bireyin besin alımı genellikle belirgin bir şekilde yetersizdir ve kilo kaybına, büyüme geriliğine veya diğer beslenme sorunlarına neden olabilir.
Duyusal Hassasiyet: Gıdaların dokusu, kokusu veya tadı gibi duyusal özellikleri nedeniyle birey bu gıdaları reddedebilir. Bu durum, özellikle çocuklarda yaygındır.
Gıdaların Karıştırılması veya Temasının Reddi: Birey, farklı gıdaların karıştırılmasını veya temasını reddedebilir.
Yoğun Takıntılar veya Korkular: Gıda ile ilgili takıntılar veya korkular belirtileri arasında yer alabilir. Örneğin, bir kişi korkuları nedeniyle belirli bir besin grubunu tamamen ortadan kaldırabilir.
Gıdaları çiğneyememe: Bireyin reddettiği gıdaların türüne bağlı olarak zamanla bireylerde çiğneme problemleri gelişebilir.
Gıda destek ürünlerine bağımlılık: Reddedilen ya da kısıtlanan yiyecekler beslenmenin büyük bir kısmını kapsadığında birey yeterli beslenebilmek için gıda destek ürünlerine bağımlılık geliştirebilmektedir.
Sosyal izolasyon: Bireylerin hassas olduğu ve kaçındığı gıdalar oldukça yaygın besinler olduğunda birey yemeklerini yalnız yemek zorunda kalabilir.

Yemek seçmek mi Kısıtlayıcı/Kaçıngan Gıda Alımı Bozukluğu mu?

Kaçıngan gıda alımı bozukluğunun aksine yemek seçimi genellikle kişisel tercihlere dayanır. Birey belirli yiyecekleri seçer veya reddeder, ancak bu tercihler genellikle genel sağlık ve beslenme durumunu ciddi şekilde etkilemez. Bununla birlikte yemek seçimi genellikle sosyal ve kültürel faktörlere bağlıdır. Son olarak yemek yemek seçimi genellikle esneklik gösterir. Birey, zamanla tercihlerini değiştirebilir veya yeni besinleri deneyebilir.

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu Teşhisi

DSM-5’e göre Kısıtlayıcı/Kaçıngan Gıda Alımı Bozukluğu için bireyler, aşağıdakilerden biri veya birkaçı ile ilişkilendirilen bir bozuk yeme deneyimi sergilemelidir:

Yetersiz gıda alımının bir sonucu olarak besin eksikliği
Ağırlık kaybı (yetişkinler) veya kilo alımının başarısızlığı (çocuklar)
Psikososyal fonksiyonlarda düşüş
Beslenme sağlığını sürdürmek için takviyelere bağımlılık
Bozuk yeme, gıdanın kullanılamaz veya kıt olması gibi açıklanabilir bir dış faktöre bağlı değildir.
Bireyin çarpık bir beden imajı yoktur.
Beslenme bozukluğu veya gıda kısıtlaması başka bir fiziksel veya zihinsel hastalığın bir sonucu değildir. Örneğin, grip veya gıda zehirlenmesi nedeniyle kilo kaybeden bir kişi, bir yeme bozukluğu yaşamaz, bu nedenle Kısıtlayıcı/Kaçıngan Gıda Alımı Bozukluğu tanısı uygun olmaz.

Diğer yeme bozukluklarından farkı nedir?

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu (ARFID), diğer yeme bozukluklarından farklıdır ve genellikle belirli özelliklere sahiptir.

Davranışsal ve temel farkı

Anoreksiya Nervoza (AN) genellikle kilo kaybı ve düşük vücut ağırlığına odaklanır. Birey, kendini şişman hisseder ve aşırı kilo kaybını sürdürme çabası içindedir.
Bulimia Nervoza’dan (BN) muzdarip bireyler ise büyük miktarda yiyecek tüketir ve ardından aşırı egzersiz yapar veya kusar. Bu durumda, kilo kontrolü ve vücut imajı ön plandadır.
Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu’nda ise temel sorun genellikle belirli gıda türlerini reddetme veya sınırlama ile ilgili duyusal veya diğer faktörlere dayanır. Beslenme kısıtlamalarının temelinde genellikle kilo kontrolü veya vücut imajı gibi endişeler bulunmaz.

Duyusal Hassasiyet ve Seçicilik:

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu: Bu bozukluk, belirli gıdaların duyusal özellikleri nedeniyle reddedilmesine odaklanır. Renk, koku, dokuya veya tadına dayalı duyusal hassasiyetler, beslenme alışkanlıklarını belirleyebilir.
AN ve BN’de genellikle duyusal hassasiyetlere odaklanılmaz. Bu bozukluklarda temel sorun genellikle kilo kontrolü, vücut imajı veya beslenme alışkanlıklarındaki başka psikolojik faktörlerle ilgilidir.

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu Tedavisi

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu tedavisi genellikle çok disiplinli bir yaklaşımı içerir ve beslenme uzmanları, psikologlar, psikiyatrlar ve diğer sağlık profesyonellerinden oluşan bir ekibin işbirliğini gerektirebilir.

Beslenme Danışmanlığı:

Bir beslenme uzmanı, bireyin günlük beslenme alışkanlıklarını değerlendirir ve yetersiz beslenme durumlarını ele alır.
Bireyin besin çeşitliliğini artırmak için planlar ve stratejiler geliştirir.

Duygusal ve Bilişsel Terapi:

Psikologlar veya terapistler, bireyin duygusal ve bilişsel faktörleri ele alarak, beslenme kısıtlamalarını ve gıda reddini anlamasına yardımcı olabilir.
Duygusal regülasyon becerileri ve olumsuz düşünce kalıplarıyla baş etme konularında destek sağlarlar.

Desensitizasyon Terapisi:

Gıda ile ilgili duyusal hassasiyetleri azaltmak amacıyla, bireyin reddettiği veya korktuğu gıdalarla yavaşça ve kontrollü bir şekilde temas etmeyi içeren bir terapidir.
Gıdaların dokusunu, kokusunu veya tadını sırasıyla deneme aşamaları içerir.

Aile Katılımı:

Aile terapisi, aile üyelerine destek ve anlayış sağlayarak, evde daha sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirmelerine yardımcı olabilir.

Sosyal Beceri Eğitimi:

Bireyin sosyal becerilerini geliştirmek, özellikle yemekle ilgili sosyal etkileşimlerde rahatlık kazandırmak amacıyla kullanılabilir.

Medikal Değerlendirme ve Yönetim:

Bireyin beslenme durumu ve sağlığına odaklanan bir medikal değerlendirme, gerekirse besin takviyeleri veya diğer tıbbi müdahaleleri içerebilir.

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu tedavisi genellikle uzun vadeli bir süreçtir ve bireyin ihtiyaçlarına bağlı olarak ayarlanabilir. Tedavi, bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve semptomların şiddetine göre uyarlanmalıdır. Tedavideki başarı, bireyin ve ailesinin işbirliği, istekliliği ve tedavi planına bağlılığına da bağlı olabilir. Bu nedenle, Kaçıngan/Kısıtlayıcı Gıda Alım Bozukluğu ile başa çıkan bireylere ve ailelerine destek ve anlayış önemlidir.

KAYNAKÇA:
– What Is Avoidant Restrictive Food Intake Disorder? Verywellhealth. (8.8.2023).