Kurgu okuyan insanlar daha iyi bilişsel becerilere sahip oluyor

Kurgunun uzun süredir süren popülaritesine karşılık bilişsel faydaları eğitimciler, psikologlar ve halk arasında bir tartışma konusu olmaya halen daha devam etmektedir.

Kurgu çoğunlukla bir eğlence kaynağı olarak görülmektedir. Ancak bilişsel yeteneklerin geliştirilmesinde de önemli rol oynayabileceğini savunan birçok araştırma mevcuttur.

Yapılan bu yeni çalışmada ise mevcut kanıtlar sistematik olarak incelenmiştir. Kurgu kitaplarının potansiyel faydalarını açıklığa kavuşturmak ve böylece kurguyla ilgilenmenin bilişsel süreçlerle nasıl ilişkili olduğuna dair daha net bir tablo sunulması amaçlanmıştır.

Kurgu ile bilişsel yetenekler arasındaki ilişki

Araştırmacılar, birden fazla çalışmadan elde edilen verileri birleştiren iki ayrı meta-analiz gerçekleştirdiler.

Meta-Analiz 1

Meta-Analiz 1, deneysel çalışmalar aracılığıyla kurgu okumanın bilişsel etkilerine odaklanmıştır. Bu analiz, gerçek bir deneysel tasarım kullanan çalışmaları içermekteydi. Bu, katılımcıların randomize olarak kurgu okumaya ya da kurgu dışı okuma, kurgu izleme ya da hiçbir şey yapmama gibi bir karşılaştırma etkinliğine atandığı anlamına gelmekteydi. Amaç, kurgu okumanın etkilerini diğer değişkenlerden izole edilmesiydi.

Meta-Analiz 2

Meta-Analiz 2’de ise yaşam boyu kurguya maruz kalma ile bilişsel yetenekler arasındaki ilişki korelasyonel çalışmalar yoluyla incelenmiştir. Bu analiz, kişinin hayatı boyunca kurguyla olan alışkanlığının çeşitli bilişsel sonuçlarla nasıl ilişkili olduğunu ölçen çalışmaları içermekteydi. Analize dahil edilme kriterleri katılımcı seçimi açısından daha genişti. Ancak çalışmaların uzun vadeli kurgu okuma alışkanlıkları ile bilişsel beceriler arasındaki korelasyonu ölçmesi gerekti.

Okumak izlemekten daha etkili

Meta-Analiz 1’den elde edilen bulgular, kurgu okumanın bilişsel beceriler üzerinde küçük ama istatistiksel olarak anlamlı bir olumlu etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Bulgular, belirli bilişsel yetenekler bakımından incelendiğinde faydaların en çok empati ve zihin teorisi alanlarında, yani başkalarının duygularını ve bakış açılarını anlama ve bunlarla ilişki kurmayla ilgili becerilerde daha belirgin olduğunu buldu.

Kurgu okumakla izlemek aynı etkiyi yapmıyor

İlginç bir şekilde, analiz aynı zamanda kurgu okumanın etkisinin, hiçbir şey yapmamak ya da kurgu dışı okumaktan ziyade kurgu izlemekle karşılaştırıldığında daha önemli olduğunu da vurguladı. Bu, bizzat okuma eyleminin, özellikle de anlatısal kurgu okumanın, içeriği izlemenin veya anlatısal olmayan okumayla meşgul olmanın sağlayamayacağı şekillerde bilişsel süreçleri devreye soktuğunu göstermekteydi.

Kurgu miktarı ve gelişmiş bilişsel beceriler bağlantısı

Meta-Analiz 2’den elde edilen sonuçlar ise yaşam boyu okunan kurgu miktarı ile gelişmiş bilişsel beceriler arasında tutarlı, pozitif bir ilişki olduğu belirtilmiştir. Bu korelasyon sözel yetenekler ve akıl yürütme, soyut düşünme ve problem çözme gibi becerileri içeren genel bilişsel yetenekler için oldukça güçlüydü. Meta-Analiz 1’de olduğu gibi, empati ve zihin teorisi gibi sosyal bilişsel becerilerle de anlamlı bir korelasyon görülmüştür. Ancak etkiler sözel ve genel bilişsel yeteneklere göre daha az belirgindi.

Kurgu dışı okumaktan da iyi

Bu meta-analiz aynı zamanda kurgu okumanın etkilerini kurgu dışı okuma yapanlardan da ayırmıştır. Çalışmada kurgu için daha güçlü bir ilişki bulunmuştur. Bu, kurguyla ilgilenmenin, kurgu dışı okumayla elde edilenin yeteneklerin ötesinde bilişsel gelişime katkıda bulunabileceğini gösteriyordu.

Gelecekte ise bu alanda yapılacak boylamsal çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu tür çalışmalar bireylerin okuma alışkanlıklarını ve bilişsel yeteneklerini uzun süreler boyunca takip ederek nedensel ilişkilerin yönünü ve gücünü açıklığa kavuşturmada önemli olacaktır. Bu yaklaşım bilişteki bireysel farklılıkların zaman içinde okuma alışkanlıklarıyla nasıl etkileşime girebileceğinin daha ayrıntılı incelenmesine de olanak sağlayacaktır.

KAYNAKÇA:
– Wimmer, L., Currie, G., Friend, S., Wittwer, J., & Ferguson, H. J. (2024). Cognitive effects and correlates of reading fiction: Two preregistered multilevel meta-analyses. Journal of Experimental Psychology: General. Advance online publication.
– PsyPost (06.05.2024). People who read a lot of ﬁction tend to have better cognitive skills, study finds.