Parkinson hastalığında erken teşhis

Parkinson hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıkların, tedavi seçeneklerinin sınırlı olduğu bir noktaya gelmeden önce erken bir aşamada tespit edilmesi ve müdahale edilmesi acil bir ihtiyaçtır.

Nature Mental Health dergisinde yayınlanan bir çalışma Parkinson hastalarında erken dönem hafif düzeyde halüsinasyonlarla ilişkili beyin salınımlarında değişiklik olup olmadığını ve bu değişikliklerin beş yıllık bir süre boyunca bilişsel gerilemeyi öngörüp öngöremeyeceğini araştırmayı amaçladı. Araştırmacılar ayrıca, nöropsikolojik ve nöropsikiyatrik değerlendirmelerle birleştirilen EEG verilerinin, minör halüsinasyonları olan Parkinson hastalarında bilişsel gerileme için erken bir belirteç olarak hizmet edip edemeyeceğini belirlemek istediler.

Parkinson hastalığında halüsinasyonlar

Çalışma yazarlarından Fosco Bernasconi, “Bizler algı üzerine çalışan sinirbilimcileriz, özellikle beynin uyaranları nasıl işlediği ve nasıl yanlış algılar (yani halüsinasyonlar) ürettiği ile ilgileniyoruz” dedi. “Halüsinasyonlar, Parkinson hastalığında yüksek klinik öneme sahiptir çünkü bilişsel gerilemenin bir göstergesi olabilirler. Araştırmamızda halüsinasyonların altında yatan beyin mekanizmalarını ve (olası) ilgili bilişsel gerilemeyi anlamakla ilgileniyoruz. Araştırmamızın gelecekte yeni tanı araçları ve tedaviler geliştirilmesine yardımcı olacağını umuyoruz.”

Halüsinasyonları olan ve olmayan hastalar karşılaştırıldı

Araştırmacılar, çalışmayı yürütmek için Parkinson hastalığı teşhisi konmuş 60 ila 70 yaşlarında 75 hastayı çalışmaya dahil etti. Bu hastalar iki gruba ayrıldı: hafif halüsinasyonları olanlar ve olmayanlar. Araştırmacılar klinik değerlendirmeler, nöropsikiyatrik görüşmeler, nöropsikolojik değerlendirmeler ve elektroensefalografi (EEG) ölçümlerinin bir kombinasyonu yoluyla veri topladı.

Hastaların bilişsel işlevleri, çeşitli bilişsel görevleri içeren Parkinson Hastalığı Bilişsel Değerlendirme Ölçeği (PD-CRS) kullanılarak değerlendirilmiştir. Minör halüsinasyonların varlığı MDS-UPDRS-I klinik ölçeğinin halüsinasyonlar ve psikoz maddesi kullanılarak değerlendirilmiştir. Dinlenme durumundaki EEG verileri, katılımcılar gözleri açıkken 19 kafa derisi bölgesinden kaydedilmiştir.

Aile ve hekimle paylaşılmalı

Araştırmacılar, Parkinson hastalığı olan hastalar arasında, erken halüsinasyon yaşayanların, bu tür halüsinasyonları olmayan hastalara kıyasla, takip eden beş yıl içinde frontal yürütücü bilişsel işlevlerde daha hızlı bir düşüş sergilediklerini bulmuşlardır.

Bernasconi, “Parkinson hastalığı geleneksel olarak ve ağırlıklı olarak titreme ile karakterize motor bir hastalık olarak tanımlansa da Parkinson hastalığında çok sık görülen motor olmayan semptom (örneğin halüsinasyonlar) da vardır” dedi. “Bazı motor olmayan semptomlar, motor semptomların başlamasından yıllar önce ortaya çıkar ve bu nedenle hastalık için prodromal belirteçler olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla, halüsinasyonları yaşayan kişinin bu bilgiyi partneriyle, ailesiyle paylaşmasının önemli olduğuna inanıyoruz. Son çalışmalarımızın da gösterdiği gibi, ‘minör’ halüsinasyonlar bile (yani varlık halüsinasyonları, geçiş halüsinasyonları ve görsel illüzyonlar) klinik açıdan önem taşımaktadır. “Halüsinasyonlar, tedavi eden hekimle paylaşılmalıdır çünkü tedavilerin buna göre uyarlanması gerekebilir. Ayrıca, önceki sonuçlar karmaşık görsel halüsinasyonların Parkinson hastalığında demans göstergesi olduğunu rapor etmektedir.

Hafif halüsinasyonlar teşhis için daha kritik

Bernasconi, “Önceki kanıtlar Parkinson hastalığındaki karmaşık görsel halüsinasyonların bilişsel gerileme ve bunama ile ilişkili olduğunu göstermiştir. “Ancak karmaşık görsel halüsinasyonlar genellikle hastalığın orta ila ileri evrelerinde ortaya çıkmaktadır ve bu da onları, bazen 5 yıl veya daha uzun süre sonra ortaya çıkan demansın erken bir belirteci veya öngörücüsü olarak uygun kılmamaktadır. Bununla birlikte, giderek artan kanıtlar, “minör halüsinasyonların” çoğu zaman karmaşık görsel halüsinasyonlardan yıllar önce ortaya çıktığını göstermektedir. Bu minör halüsinasyonlar motor semptomlardan ve Parkinson hastalığı tanısından bile önce ortaya çıkabilir. Bu nedenle, ‘minör’ halüsinasyonların bilişsel gerilemenin belirlenmesinde de rol oynayabileceğini varsaydık.”

EEG Teta aktivitesi de riski öngörüyor

Beş yıllık süre boyunca gözlemlenen bilişsel gerileme derecesi ile ilk değerlendirme sırasında EEG ile ölçülen frontal teta (4-8Hz) salınım aktivitesindeki belirli değişiklikler arasında anlamlı bir ilişki vardı.

Frontal teta salınım aktivitesi, beynin ön bölgesinde meydana gelen belirli bir beyin dalgası aktivitesi modelini ifade eder. Bu dalgalar genellikle farklı bilinç düzeyleri, dikkat, hafıza ve öğrenme dahil olmak üzere çeşitli bilişsel ve zihinsel durumlarla ilişkilidir.

Sadece halüsine olanlarda değişiklik var

Daha da önemlisi, araştırmacılar frontal teta salınımlarındaki değişikliklerin erken halüsinasyonları olan Parkinson hastalarına özgü olduğunu bulmuşlardır. Bu salınım değişiklikleri, halüsinasyon bildirmeyen Parkinson hastalarında mevcut değildi. Bu bulgular, frontal teta aktivitesi modelindeki değişikliklerin bu hastalarda bilişsel gerileme için bir biyo-belirteç olabileceğini düşündürmektedir.

Dr. Bernasconi sonuçlar hakkında “Hastalarımızda ‘minör’ halüsinasyonların varlığı, frontal lob işlevindeki değişikliklerle ilişkilendirilen frontal beyin aktivitesi değişiklikleriyle bütünleştirdiğimizde verilerimizin güzel bir şekilde hizalanması bizi şaşırttı.” ifadelerinde bulundu.

Ancak tüm araştırmalar gibi bu çalışma da bazı sınırlamalar içeriyor.

Bernasconi, “Çalışmamıza dahil edilen çok sayıda hasta olmasına rağmen, sonuçların doğrulanması için başka bir çalışmada tekrarlanması gerekiyor. Mevcut araştırmamızda, küçük halüsinasyonları olan hastaların halüsinasyonları olmayan hastalara kıyasla daha hızlı bir bilişsel gerileme yaşadığını gösterdik. Gelecekteki sonuçlar, bilişsel işlevlerin ilerlemesini daha da uzun bir süre boyunca değerlendirmek için bu hastaları daha da uzun bir süre boyunca takip etmelidir.”

KAYNAKÇA:
– Eric W. Dolan (23.08.2023). Brainwave patterns linked to early minor hallucinations could predict cognitive decline in Parkinson’s patients. PsyPost.
– Bernasconi, F., Pagonabarraga, J., Bejr-Kasem, H. et al. Theta oscillations and minor hallucinations in Parkinson’s disease reveal decrease in frontal lobe functions and later cognitive decline. Nat. Mental Health 1, 477–488 (2023). https://doi.org/10.1038/s44220-023-00080-6.