Psikiyatrik bozukluklarda ortak biyolojik izler: Gen ifadesinde yeni bulgular

Araştırmacılar tarafından yapılan yeni bir araştırma, psikiyatrik bozukluklarda ortak olan biyolojik mekanizmaları ortaya çıkardı.

Max Planck Psikiyatri Enstitüsü, Helmholtz Münih ve Sidney Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, psikiyatrik bozukluklarda ortak olan biyolojik mekanizmaları belirlediler. Bunu yapmak için ekip, dorsolateral prefrontal korteksten alınan postmortem beyin dokusu örneklerini analiz etti.

Bu beyin bölgesi neden önemli?

Beynin bu bölgesi, beyindeki muhakeme ve duyguların merkezidir ve genellikle psikiyatrik bozukluklarla ilişkilidir. Çalışmada örnekler; şizofreni, bipolar bozukluk, depresyon tanılı bireylerden ve sağlıklı kontrol grubundan alındı.

Anlamlı sonuçlar genin tümünde değil belirli bir bölümündeydi

Araştırmacılar gen ifadesini genel olarak incelemek yerine, proteinlerin oluşumunu etkileyen yapı taşları olan ekson düzeyine odaklandılar.

“Gen ifadesini bir bütün olarak inceleyen çalışmalardan farklı olarak, genlerin yapısını daha iyi anlamak için ekson düzeyini analiz ettik. Bu ayrıntılı yaklaşım, genetik varyasyonun hastalık riskini nasıl etkilediğini daha iyi anlamamızı sağladı” diye açıklıyor ilk yazar Karolina Worf.

Ekson nedir?

Eksonlar, bir genin bilgi içeren temel bölümleridir. Proteinlerin yapımında bir şablon görevi görmenin yanı sıra, bir genden hangi protein versiyonlarının ortaya çıkacağını da belirlerler.

Ekson düzeyindeki farklılıklar neden önemli?

Analize ekson seviyesini dahil etmek önemli bir adımdı: Psikiyatri hastalarından ve sağlıklı kontrol grubundan alınan örnekler gen seviyesinde önemli bir farklılık göstermezken, ekson seviyesinde önemli farklılıklar vardı.

Max Planck Psikiyatri Enstitüsü Tıbbi Genomik Proje Grubu lideri Janine Knauer-Arloth, “Psikiyatrik bozukluk geliştirme riski, sadece hangi genlere sahip olduğunuza değil, genlerinizin nasıl ifade edildiğine de bağlı gibi görünüyor” diye açıklıyor.

Uyku uyanıklık düzeni, stres hormonu ve dopaminde bozulmalar ortak nokta

Ekip, DNA’nın tek tek baz çiftlerindeki varyasyonlar (tek nükleotid polimorfizmleri), nadir genetik varyantlar ve bir kişinin hastalık riskini tüm ilgili genetik varyantları bir araya getirerek özetleyen poligenik risk skorları dahil olmak üzere farklı genetik verileri entegre etti.

Bu şekilde, araştırmacılar üç bozukluğun tümünde sirkadiyen ritim, stres hormonu kortizolün salınımı ve nörotransmitter dopamin ile ilgili yolaklarda bozulmalar keşfettiler.

Biyolojik mekanizma temelli psikiyatri

Bu sonuçlar, psikiyatrik bozuklukların ortak bir biyolojik temele sahip olduğunu göstermektedir. Uzun vadede, bu bilgi araştırmacıların psikiyatrik bozuklukları sadece semptomlara göre değil, aynı zamanda biyolojik mekanizmalara göre de sınıflandırmalarına yardımcı olabilir. Bu paradigma değişikliği, daha kesin tanı ve tedaviye doğru atılmış önemli bir adımdır.

KAYNAKÇA:
– Worf, K., Matosin, N., Gerstner, N. et al. Exon-variant interplay and multi-modal evidence identify endocrine dysregulation in severe psychiatric disorders impacting excitatory neurons. Transl Psychiatry 15, 153 (2025).
– Neuroscience News (03.06.2025). Shared Genetic Signatures Found Across Psychiatric Disorders.