Tedaviye dirençli şizofreniyi beyin bağlantılarıyla tespit etmek mümkün mü?

Şizofreni, bireylerin zihinsel işlevlerini, duygusal dengelerini ve gerçeklik algısını derinden etkileyen ciddi bir psikiyatrik bozukluktur. Ancak bu rahatsızlık, tedaviye yanıt verme özelliği açısından iki farklı gruba ayrılıyor: Tedaviye dirençli şizofreni (TR-ŞZ) ve tedaviye dirençli olmayan şizofreni (NTR-ŞZ). Peki, bu iki grubu birbirinden ayıracak spesifik biyobelirteçler var mı?

Yeni bir çalışma, beynin fonksiyonel bağlantılarını (functional connections, FC) kullanarak TR-ŞZ ve NTR-ŞZ hastalarının ayrılabileceğini öne sürüyor. Bu çalışma, beynin farklı bölgeleri arasındaki tutarlı bağlantıların tanı koymada kritik bir rol oynayabileceğini ortaya koyuyor.

Çalışmanın arkasındaki bilimsel yaklaşım

Çin, ABD ve Avrupa’dan araştırmacıların iş birliğiyle yürütülen çalışmada, toplam 381 birey yer aldı: 55 TR-ŞZ hastası, 239 NTR-ŞZ hastası ve 87 sağlıklı kontrol grubu (HC). Katılımcıların beyin fonksiyonel bağlantı haritaları, üç farklı beyin atlası (AAL, YEO ve BNA) kullanılarak oluşturuldu. Daha sonra bu bağlantı haritaları, çeşitli makine öğrenimi algoritmaları ve özellik seçim stratejileriyle analiz edildi.

Bulgular: Beyin bağlantılarının anahtar rolü

Araştırmada öne çıkan bulgular şu şekilde sıralanabilir:

Dirençli olan ve olmayan şizofreni hastaları arasındaki farklılıklar:

Tedaviye dirençli hastalarının frontal-limbik, frontal-parietal ve oksipital-temporal beyin bağlantılarında belirgin farklılıklar tespit edildi.

Bu bağlantılar hem hastalığın ilerleme seviyesi hem de belirtilerin şiddetiyle yakından ilişkili bulundu.

Frontal-limbik bağlantıların önemi:

Frontal-limbik bağlantıların, şizofreni tanısında çok tutarlı olduğu ve tedaviye dirençli şizofreninin ayırt edilmesinde kritik bir rol oynadığı belirlendi.

Makine öğrenimi modellerinin güvenirliği:

Araştırmada kullanılan beyin atlas modellerinden “Brainnetome” (BNA), %90’ı aşan tanı doğruluğuyla en başarılı atlas oldu.

Bulguların klinik pratikteki potansiyeli

Araştırma ekibi, sadece 5-10 dakikalık bir dinlenme durumunda çekilen fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) taramasıyla, bir hastanın TR-ŞZ olup olmadığını belirlemenin mümkün olabileceğini öne sürüyor. Bu tespit, TR-ŞZ hastaları için erken müdahale stratejilerinin (örneğin, klozapin tedavisi) planlanmasında büyük bir fark yaratabilir.

Sonuç olarak şizofreninin karmaşık dünyasına yeni bir pencere açan bu çalışma hem hastalar hem de klinisyenler için umut verici bir adım olarak öne çıkıyor.

KAYNAKÇA:
– Zhang, Y., Gao, S., Liang, C., Bustillo, J., Kochunov, P., Turner, J. A., … & Qi, S. (2024). Consistent frontal-limbic-occipital connections in distinguishing treatment-resistant and non-treatment-resistant schizophrenia. NeuroImage: Clinical, 103726.