Nöropsikolojik Değerlendirme – II

Ülkemize uygulanan nöropsikolojik testlerden, tarama testleri/kısa demans bataryaları ve davranış envanterleri/duygu durum testlerinden bahsetmiştik. Bu yazıda, üçüncü grup olan kognitif (idrak ile ilgili) işlevleri değerlendiren testlerden bahsedeceğiz.

Kognitif işlevleri değerlendiren testler şu başlıklar altında toplanır:

Dikkat/Sebatlılık/Enterferansa ve Direnç/Dikkati Sürdürebilme Testleri
Bellek Testleri
Görsel Mekânsal İşlev Testleri
Dil Testleri
Yürütücü İşlev Testleri (Akıl Yürütme, Soyutlama, Plânlama, Sıralama)
Hesaplama/Aritmetik Testleri
Dikkatin Mekânsal Dağılımı Testleri
Apraksi Testleri

Dikkat Testleri, basit dikkat ve karmaşık dikkati ölçenler olarak ikiye ayrılır. Basit dikkat testlerinde (WAIS-R Sayı Menzili Alt Testi ve WMS-R Sayı Menzili Alt Testi) hastadan kendisine söylenen sayıları düz ve ters sıra ile tekrarlaması beklenir. Böylece, sözel, performans ve genel zeka değerlendirilir. Karmaşık dikkat dikkat testleri (WMS-R Zihinsel Kontrol Alt Testi, Sözel Akıcılık Testi, Stroop Test, İz Sürme Testi, Wisconsin Kart Eşleme Testi) ise dikkati belli bir süre sürdürebilme, sebatlılık gösterebilme, dışarıdan gelen uyaranlarla baş edebilme istenmeyen cevabı bastırabilme, kategori sürdürebilme ve kategori değiştirebilme işlevlerini ölçer.

Bellek Testleri, bilginin kazanılması, işlenmesi, kodlanması, uzun süreli depoya aktarılması, depolanması, depoda korunması, sağlamlaştırılması, hatırlama için taranması, geri çağırılması ve tanıma süreçlerini değerlendirir. Sözel (Öktem Sözel Bellek Süreçleri Testi ve California Sözel Öğrenme Testi) ve sözel olmayan (Camden Görsel Tanıma Belleği Testi, WMS-R Görsel Üretim Alt Testi ve Rey Karmaşık Şekil Testi) olarak ikiye ayrılır.

Öktem Sözel Bellek Süreçleri Testi

WMS-R Görsel Üretim Alt Testi

Görsel Mekânsal İşlev Testleri (Hooper Görsel Organizasyon Testi, Çizgi Yönünü Belirleme Testi, Yüz Tanıma Testi, WAIS-R Küplerle Desen Alt Testi ve Şekil Kopyalama Testi) beyin hasarı olan yetişkinleri ayırt etmek üzere yapılır.

Hooper Görsel Organizasyon Testi

WAIS-R Küplerle Desen Alt Testi

Dil Testleri (Gülhane Afazi Testi ve Boston Adlandırma Testi) ile spontane konuşma, söyleneni anlama, tekrarlama, adlandırma, okuma ve yazma becerileri değerlendirilir. Özellikle demans hastalarında kelime bulmada güçlük veya kelime karıştırma görülür.

Boston Adlandırma Testi

Yürütücü İşlev Testleri (akıl yürütme, soyutlama, plânlama, sıralama) akıl yürütme, soyutlama, planlama, sıralama işlevlerini değerlendirir. Eğer hastada konuşma yitimi (afazi) varsa akıl yürütmeyi ölçmek için, Atasözü Yorumlama Testi ve WAIS-R İkili Benzerlikler Alt Testi yerine Standart Progresif Matrisler Testi uygulanır. Daha önce bahsettiğimiz karmaşık dikkati değerlendiren Wisconsin Kart Eşleme Testi, soyutlama, hipotez etme, zihinsel esneklik becerilerini de ölçtüğü için bu başlık altına girebilir. Planlama ve sıralama becerisini ölçerken Londra Kulesi, Saat Çizimi, Luria Ardışık Çizimler Testi kullanılır.

Standart Progresif Matrisler Testi

Luria Ardışık Çizimler Testi

Hesaplama/Aritmetik Testleri, çarpım tablosu, dört işlem bilgisi, sayısal bilgiler vs. ile hastada “hesap yitimi” olup olmadığına bakar. Bu testler: Boston Tanısal Afazi Muayenesi (BDAE) Aritmetik Alt Testi ve WAIS-R Aritmetik Alt Testidir.

Boston Tanısal Afazi Muayenesi

Dikkatin Mekânsal Dağılımı Testlerinden, ülkemizde en çok uygulananı İşaretleme Testidir. Hastanın işaretleme yaparken gittiği yöne göre sağ hemisferde bir bozulma olup olmadığı ölçülür.

Apraksi Testleri ile öğrenilmiş istemli hareketlerin yapılmasında bozulma olup olmadığı saptanır. Hasta önceden bildiği hareketleri otomatik yaparken (örn. makas kullanmayı taklit etmek, asker selamı vermek, baş ve işaret parmaklarını kullanarak halka yapmak), yapması istendiğinde yerine getiremiyorsa sol veya her iki hemisferde bozulma olduğu düşünülebilir.

Hatırlatmak gerekir ki hastaya hiçbir zaman tek test uygulanmaz, değerlendirme sonucu farklı testlerle desteklenir.