İleri yaşlarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu

Dikkat eksikliği bozukluğu olan yaşlı yetişkinlerin ancak yarısından azına bu durum teşhisi konulmakta ve birçoğu hiçbir zaman tedavi görmemektedir.

Dikkat eksikliği bozukluğunun (DEHB) tedavi edilmemesi, iş kaybı, gelir düzeyinin düşmesi, düşük eğitim seviyesi ve ilişkileri sürdürmede zorluk gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Yetişkinlerin belki de %5 kadarı, yüksek oranda kalıtsal olan DEHB’ye sahiptir.

Hangi teşhislerle karıştırılabilir?

Bununla birlikte, klinisyenler DEHB semptomlarını hafif bilişsel bozukluk gibi diğer yaşlanma koşullarından ayırt etmekte zorlanabilirler. Expert Review of Neurotherapeutics’de yayınlanan yeni bir incelemeye ve aynı yazarlar, epidemiyologlar ve psikiyatristler tarafından Avrupa’da yapılan 2020 tarihli bir çalışmaya göre, bu popülasyonda durumun taranması ve tedavisi için en iyi uygulamalar konusunda literatür eksiktir.

İleri yaş DEHB’nin belirtileri nelerdir?

İleri yaştaki yetişkin DEHB’sinin teşhisine ilişkin resmi bir kılavuzu bulunmamakla birlikte, yetişkinlerin genellikle kronik unutkanlık, dikkat dağınıklığı veya erteleme gibi semptomlarla ortaya çıktığını vurguladı. Ancak, bu yaş grubunda hiperaktivitenin çocuklarda görülen daha görünür hiper davranıştan ziyade içsel bir huzursuzluk hissi olarak daha fazla içselleştirildiği görülmektedir.

DEHB nasıl değerlendirilmeli?

DEHB olasılığını değerlendirmek için bir klinisyen hastasına, son 6 ay içinde ne sıklıkla ödevlerini tamamlamakta veya randevularını hatırlamakta güçlük çektiği gibi sorular soran altı maddelik bir tarama testi uygulayabilir. DEHB’de uzman doktor Montano teşhis konusunda, “Bireylerin kısa tarama testindeki altı alandan dördünde veya daha fazlasında zorluk yaşadıklarını bildirirlerse, klinisyenlerin Dünya Sağlık Örgütü tarafından geliştirilen 18 maddelik daha uzun bir tarama aracına geçilebileceğini söyledi.

Ancak DEHB tanısının kesin olarak konulabilmesi için hastanın yaşamın en az iki alanında (iş, ev veya sosyal durumlar) sürekli zorluklar yaşadığını bildirmesi gerekir. Ve bir klinisyene bu sıkıntıların 12 yaşından önce başladığını belirtmeleri gerekir.

Birlikte görülen rahatsızlıklar nelerdir?

“DEHB sıklıkla depresyon, bipolar bozukluklar, anksiyete bozuklukları ve madde kullanım bozuklukları gibi diğer ruh sağlığı bozukluklarıyla birlikte seyretmektedir.”

Kuzey Carolina’da bir aile hekimi olan Karen Smith’e göre, bir hastada gerçekten DEHB olup olmadığını anlamak için klinisyenler daha genel bir anksiyete taramasıyla başlayabilir ve anksiyete taramasında dikkat dağınıklığı ve unutkanlıkla ilgili zorluklar ortaya çıkarsa bu durumun olasılığı üzerinde durabilirler.

Organik kaynaklı DEHB

Ancak Smith, bir hastanın belirgin DEHB belirtilerinin hipertiroidizm veya diyabet gibi başka bir durumdan kaynaklanabileceğini söyledi. Smith, temel prensibin, tam olarak neler olup bittiğini anlamak için yeterli zaman ayırmak ve ardından buna göre tedavi etmek olduğunu söyledi. Smith, “Doğru soruları sorarsak, hastalar bize iyi cevaplar verecektir” dedi.

Dikkat eksikliği tedavisi

DEHB semptomlarını yönetmeye yardımcı olmak için genellikle ilaçlar reçete edilir. Bunlar, metilfenidat veya amfetamin içeren kontrollü maddeler olan uyarıcıları veya atomoksetin ve bupropion gibi uyarıcı olmayanları içerebilir. Montano hastalarını daha düşük bir dozla başlatır ve odaklanmayı sürdürmelerini ve daha üretken hissetmelerini sağlayan optimum doza ulaşana kadar hızla titre eder. Hastalar bu süreçte sık sık kendi raporlarını doldurmaktadır.

İleri yaş DEHB bireyleri için kardiyolojik risk

Montano, yaşlı yetişkinler için, hekimlerin uyarıcıların altta yatan kardiyovasküler durumları kötüleştirmediğinden emin olmaları ve gerektiğinde bir kardiyoloğa danışmaları gerektiğini söyledi.

Bununla birlikte Adler, ne zaman başlarsa başlasın, uygun DEHB tedavisinin faydalarının derin olabileceğini belirterek “Yaşlı yetişkinler hayatlarını dağınık ve yakınlarına yük olduklarını hissederek yaşadılar ve ancak ilaç aldıklarında günlerini gerçekten organize edebildiler ve sosyal etkileşimlerinde ve aileleriyle etkili hissedebildiler” dedi.

KAYNAK:
– Dobrosavljevic, M., Larsson, H., & Cortese, S. (2023). The diagnosis and treatment of attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) in older adults. Expert Review of Neurotherapeutics, 23(10), 883-893.
– Marcus A. Banks (25.09.2023). ADHD Underappreciated in Older Adults.