Nöropsikolojik Değerlendirme ve İlişkili Alanlar – I
Zaman ve yer yönelimi, temporal ve frontal loblar ile ilişkilidir. Kişi yönelimi sorgulanırken; temporal lobda bulunan ve insanların yüzlerini ayırt etmede rol oynayan fusiform girus (oksipitotemporal girus) işlevi değerlendirilir.
Saniyeler içinde gerçekleşen anlık hatırlama test edildiğinde; temporal lob yerleşimli Wernicke ve frontal lobda bulunan Broca alanları ile bu iki alanı birbirine bağlayan arkuat fasikül fonksiyonları değerlendirilmiş olur. Wernicke ve Broca alanları sırasıyla; beyindeki anlama ve konuşma merkezleri olarak da adlandırılabilir ve bu alanlar, kişinin söylenen bir sözü tekrarlamasında da rol alır.
2-3 dakika içinde gerçekleşen gecikmiş hatırlamayı ölçen sorularda ise hipokampus ve mediyal temporal lob değerlendirilir.
Dikkatin farklı bileşenlerini değerlendiren sorularda, frontal lob işlevleri sorgulanmış olur. Kişinin hesaplama yapmasını gerektirecek sorular sorularak; dorsolateral prefrontal korteks (DLPFK), inferior pariyetal lobul ve singulat girus aktivitesi değerlendirilir.
Gösterilen bir cismin adını söylemesini istediğimiz zaman kişinin sol temporal ve pariyetal lob işlevlerini sorgulamış oluruz. Üç aşamalı komutların uygulanmasında (MMT’deki kağıt katlama sorusu örnek verilebilir) temporal lob ile frontal lobta bulunan premotor korteks görev alır.
Okuma ve anlamaya ilişkin sorularla; sol pariyetal ve temporal lobların işlevleri değerlendirilir. Yazma eyleminde, sol pariyetal bölge görev alır. Şekil kopyalamada ise; sağ pariyetal bölge ve prefrontal kortekse (PFK) olan projeksiyonları ile beraber bazal ganglionlar rol oynar.
Davranış Envanterleri:
Demans hastalarında psikoz belirtilerinin (hezeyan ve halüsinasyonlar); mezotemporal (mezial temporal) ve frontal beyin alanlarındaki dejenerasyon nedeniyle ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Anksiyete artışında en çok suçlanan beyin alanları amigdala, PFK, talamus ve hipokampustur. Amigdala, korku şartlanmasından ve öforiden sorumlu beyin bölgesidir.
Ajitasyon/agresyon; nöropatolojik değişikliklerden kaynaklanan serotonerjik ve kolinerjik sistemlerin hipofonksiyonu, dopaminerjik ve noradrenerjik sistemlerin rölatif hiperfonksiyonu nedeniyle görülür.
Motor ajitasyona neden olan patoloji, beyin bölgesi olarak striatum’dadır.
Disinhibisyon; orbitofrontal korteks (OFK) lezyonlarında görülür.
İrritabilite/labiliteden sorumlu beyin bölgeleri, amigdala ve PFK’dir.
Apati; parahipokampal girus, frontal ve pariyetal neokorteks, hipokampus ve Meynert’in bazal çekirdeği’nde dejenerasyon nedeniyle oluşur.
Uyku ve iştah değişiklikleri sorgulanarak; hipotalamus ve talamus değerlendirilir.
Frontal Davranış Envanteri ile frontal lob fonksiyonları değerlendirilebilir. Negatif davranış ve belli normal davranış eksikliği maddeleri sorgulanarak DLPFK hasarı gösterilebilirken; disinhibe, aşırı veya anormal davranış maddeleri değerlendirilerek ventromedial prefrontal korteks (VMPFK) ve OFK fonksiyonlarındaki sapmalar belirlenebilir. Planlama, yargılama, motivasyon, güdü ve davranış gibi yürütücü işlevlerden DLPFK sorumludur.
Duygudurum Envanterleri:
Depresyonda rol oynayan beyin bölgeleri amigdala, talamus ve hipokampustur. Amigdala ve hipokampus; limbik sistemin parçalarıdır, sürekli etkileşim halindedirler ve sırasıyla duygular ve hafıza ile ilişkilidirler.
Depresyonda görülen afektif belirtiler; VMPFK, inaktivite; striatum, yaşamdan geri çekilme ise nükleus akumbens adı verilen beyin bölgeleri ile ilişkilidir.
VMPFK, PFK’in duygularla ilişkili parçasıdır. Striatum bir bazal ganglion çekirdeği olup diğer beyin bölgeleri ile işbirliği içinde çalışır ve kişinin hareketlerinin düzenlenmesini sağlar. Nükleus akumbens, beyin sapındaki nörotransmitter merkezinden salınan dopaminin hedefi olup, haz alma ve bağımlılık ile ilişkili beyin bölümüdür.
Bizi takip edin: