Trikotilomani ve deri yolma bozukluğunda kişilik özellikleri

Trikotilomani (kıl yolma) ve deri yolma (BFRB: body focused repetitive behavior disorders) saç, sakal, kaş vs. dökülmesine veya cildin soyulmasına neden olacak şekilde tekrarlayan çekme ve yolma davranışı ile karakterize, işlevsel bozulmaya ve kaygıya neden olan bir bozukluktur.

Psikiyatri literatüründe trikotilomani (kıl yolma) ve deri yolma bozukluğunda kişilik özellikleri ve kişilik özelliklerinin klinik görünümlerine katkısı hakkında çok az şey bilinmektedir. Bu çalışmada, trikotilomani veya deri yolma bozukluğu veya her ikisi olan yetişkinlerden oluşan geniş ve iyi karakterize edilmiş bir örneklemde kişilik özelliklerini değerlendirilmiştir.

Trikotilomani, deri yolma bozukluğu ve hem trikotillomani hem de deri yolma bozukluğu olan katılımcılar ile sağlıklı kontrol grubunda kişilik özellikleri incelenmiştir. Katılımcılara kişiliği ölçmek için NEO-FFI öz bildirim ölçekleri verilmiştir; NEO-Beş Faktör Envanteri aşağıdaki kişilik alanlarını değerlendiren 60 maddelik güvenilir ve geçerli bir öz bildirim ölçeğidir: Nevrotiklik, Dışadönüklük, Açıklık, Uyumluluk ve Sorumluluk duygusu. Ayrıca demografik veriler alınmış, nörobilişsel testler uygulanmış ve BFRB hastalarının klinik özellikleri ölçekler ile belirlenmiştir.

Analizler artan nevrotikliğin, hem saç yolma hem de deri yolma şiddeti, kaygı, depresyon ve algılanan stres ile istatistiksel olarak anlamlı şekilde ilişkili olduğunu göstermektedir. BFRB’lerde bir diğer önemli kişilik değişkeni içe dönüklüktür (yani, dışa dönüklüğün göreceli eksikliği). İçe dönüklük, sosyal katılımın azalmasını ve kişinin kendi düşüncelerine veya duygularına odaklanma eğilimini ölçer. İlginç bir şekilde, veriler içe dönüklüğün daha yüksek deri yolma şiddetiyle, ayrıca daha kötü ruh hali ve daha yüksek algılanan stres seviyeleri ile önemli ölçüde ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu verilerin bir yorumu, dışa dönüklüğün, hastalığın şiddeti üzerinde bir tür iyileştirici veya “koruyucu” etkiye sahip olabileceği ve her iki bozuklukta da daha iyi bir ruh hali ve daha az stres ile bağlantılı olabileceğidir. Yaygın anksiyete bozukluğunda yakın zamanda yapılan bir çalışma hem bilişsel davranışçı terapinin hem de metakognitif terapinin dışadönüklük artırmada etkili olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, benzer bir terapinin BFRB’leri olan kişilerde dışa dönüklüğü artırıp artırmayacağını ve muhtemelen semptomları aynı anda iyileştirip iyileştiremeyeceğini incelemek faydalı olabilir.

Sorumluluk duygusu azlığı, hem trikotillomani hem de deri yolmada daha fazla depresif semptom, daha fazla dürtüsellik ve daha yüksek algılanan stres ile anlamlı şekilde ilişkiliydi. Sorumluluk duygusu, hedefe yönelik olma eğilimini ölçer. Sorumluluk duygusu eksikliği ve artan dürtüsellik arasındaki bağlantı, iki kavramı birbirine bağlayan önceki kavramsallaştırmalarla uyumludur. Son veriler, belirgin dürtüsellik ile karakterize edilen hem trikotillomaninin hem de deri yolma bozukluğunun bir alt tipinin var olduğunu göstermektedir. Bu, yanıt inhibisyonunun nesnel bilişsel ölçümlerinde de eksiklikler bulan birkaç çalışma tarafından daha da doğrulanmıştır. Belki de dürtüsel tepkiyi iyileştirmenin ve dolayısıyla muhtemelen BFRB semptomlarını iyileştirmenin bir yolu, sorumluluk duygusunu arttırmak olabilir. Depresyonu olan yetişkinlerde yapılan yakın tarihli bir çalışma, dikkatlilik temelli bilişsel terapinin, küçük etki boyutuyla da olsa, sorumluluk duygusunu başarılı bir şekilde geliştirdiğini bulmuştur.

KAYNAK:
– Grant, J. E., & Chamberlain, S. R. (2021). Personality traits and their clinical associations in trichotillomania and skin picking disorder. BMC psychiatry, 21(1), 1-7.