Uyku felci

Uyku felci (SP), kişi uykuya dalmak üzereyken veya uyanırken ortaya çıkan istemsiz atoni ile karakterizedir (yarı bilinçliliğin eşlik ettiği iskelet kası felci).

Hızlı Göz Hareketi (REM) uykusu sırasında gerçekçi rüyalar görebiliriz. Bu rüyalar genellikle korku ve dehşet verici olur.

REM uykusu davranış bozukluğunda görüldüğü gibi, bu rüyaları gerçekleştirecek olsaydık sadece uykumuzu bölmekle kalmaz aynı zamanda kendimize zarar verirdik. Bu durumun olmaması için insan beyninin dahiyane bir çözümü vardır: Beyin sapının dorsolateral pons ve ventromedial medullası, REM uykusu sırasında iskelet kası tonusunu baskılayan ve tüm vücudu geçici olarak felç bırakan bir sistem içerir. Bununla birlikte, REM uykusunun algısal ve motor yönleri bazen birbirinden ayrılabilir. Kişi kas felci veya atoni henüz azalmadığı için hareket edemeden veya konuşamadan uyanmaya başlar.

Sleep Paralysis nedir?

Sleep Paralysis, nadir görülen bir otoimmün uyku bozukluğu olan narkolepsi belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Ancak SP’lerin büyük çoğunluğu uyku patolojisinden bağımsızdır. Sleep Paralysis oranları etnik, kültürel ve ırksal gruplar arasında farklılık gösterir. Ayrıca, yüksek Sleep Paralysis oranları, travma sonrası stres bozukluğu (PTSD), panik bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu ve sosyal anksiyete gibi psikopatolojilerle ilişkilendirilmiştir.

Farklı kültürlerde Sleep Paralysis

Her kültür, Sleep Paralysis deneyimine ilişkin kendi yorumlarını sunmaktadır. SP’nin doğaüstü yorumları, şehirleşmiş toplumlarda bile yaygındır. Hatta bazı kişiler, SP’nin nörobiyolojik temelini öğrendikten sonra bile hala doğaüstü açıklamalara bağlı kalırlar.

Kültürlerarası olarak, Sleep Paralysis’in doğaüstü açıklamalarının örnekleri şunlardır: Newfoundland’da “Yaşlı Cadı”, Japonya’da “Kanashibari” (Şeytan), Çin’de “hayalet işkencesi”, Kamboçyalılar arasında “hayaletin sizi aşağı itmesi”; Amerika Birleşik Devletleri’nde “uzaylıların kaçırması”, İtalya’daki “Pandafeche saldırısı”, bazı Güney Afrika kültürlerinde “Segatelelo saldırısı” (“Tokoloshe” adı verilen kara büyü ve şeytani cüce benzeri yaratıklar) ve Türkiye’de “Karabasan”.

SP ile ilgili kültürel yorumlar ve inançlar, deneyimin çeşitli yönlerini şekillendirebilecekleri için çok önemlidir. “Önemlilik hipotezi”ne göre, SP, belirli bir kültürel filtre aracılığıyla yorumlandığında daha fazla dikkat çeker. Örneğin, insanların yaşadıkları deneyimin nedenleri ve çözümleri hakkında bilgi paylaştığı kültürel gruplarda genellikle daha yüksek SP oranları rapor edilir. Gerçekten de kişilerin dikkati ve dolayısıyla deneyimlerine karşı yorumları paylaştıkları bilgi dahilinde kalabilir.

KAYNAK:
– Jalal, B., Sevde Eskici, H., Acarturk, C., & Hinton, D. E. (2021). Beliefs about sleep paralysis in Turkey: Karabasan attack. Transcultural Psychiatry, 58(3), 414-426.