Benlik Saygısının Koşullu Öz Değerle İlişkisi

İnsanlar, günlük hayatlarında öz değerlerine yönelik çeşitli tehditlerle (Örn; sosyal dışlanma, başkalarıyla karşılaştırılma, başarısızlık vb.) karşılaşabilirler. Bu gibi durumlarda kişi kendini korumak için birçok savunma sürecini kullanabilir. Örneğin, başarı gerektiren işlerde, insanlar başarısızlığın sorumluluğunu reddedip sebeplerini dış faktörlerle açıklayabilir, kendini üstündekiler yerine altındakilerle karşılaştırabilir ya da başarının önemini gözünde küçültebilir. Kişinin kullandığı bu savunmalara etki eden bir faktör de öz-saygıdır: Genel olarak, yüksek öz-saygıya sahip kişilerin, öz-saygısı düşük olan kişilere göre benliğini korumak için yukarıda bahsettiğimiz savunma süreçlerini kullanma olasılığı daha yüksektir.

Benlik Değerinin Düşürülmesi: Benliği Savunma Yöntemi

Buckingham, Weber ve Sypher (2012) yüksek öz-saygısı olan insanlar tarafından kullanılan bir savunma süreci gösterdiler. Çalışmaya göre, benliğin belirli alanlarına yönelik tehditlerden sonra, yüksek benlik saygısı bulunan kişiler benlik değerlerinin tehdit altındaki alana önceki değerlendirmelerine göre o kadar da bağlı olmadığını ifade ettiler. Düşük benlik saygısı bulunan kişilerde ise önceki değerlendirmelerine göre benlik değerlerinin tehdit altındaki alana bağlı olma derecesini artırdıkları gözlendi. Örneğin, yüksek benlik saygısı bulunan kişiler akademik başarısızlıktan sonra bu alanın kendi değerleriyle bağlantısını azaltırken düşük benlik saygısı olan kişiler kendi değerlerini akademik başarısıyla bağlantısını artırma eğilimi gösterdi.

Kişinin kendine ait değer algısının bazı durumlara bağlaması “koşullu öz değer” olarak tanımlanmaktadır. Koşullu öz değerin yarattığı psikolojik problemler için “Koşullu Öz Değer” adlı yazımızı okuyabilirsiniz. Bireyin öz değerinin koşullarla bağlantısının zayıf olması tipik olarak uyumlu ve sağlıklı bir davranıştır, çünkü öz değerini daha az koşula bağlayan insanlar, tehditler karşısında bile istikrarlı olan benliği hakkında olumlu duygular deneyimleme eğilimindedir. Ancak benlik değerini tehdit eden durumlarda kişinin benlik değeri ile bu durumlar arasındaki bağlantıyı zayıflatması bir kişilik özelliği olmayıp savunma süreçleriyle ilişkili olduğu Towson Üniversitesi bünyesindeki araştırmacılar tarafından ortaya kondu (Buckingham vd., 2019).

Yüksek ama Kırılgan Benlik Saygısı

Buckingham ve ekibinin önceki çalışmasının devamında (Buckingham vd., 2019), öz saygıdaki ufak bir nüansın kişinin koşula bağlı öz değerini etkilediği öne çıkıyor. Bu çalışmada benlik saygısı yüksek olan bireyler yüksek bunu bir de kalıcılık/kırılganlık üzerine değerlendiriyor. Daha sonra katılımcılardan benliklerini tehdit eden durumlardan bazılarını anımsamaları isteniyor. Sonunda ise Koşullu Öz Değer Ölçeği uygulanıyor.

Çalışmanın sonunda, benlik saygısı kararlı ve güvenli olan (dışarıya yansıtılan ve içeride hissedilen değerin yüksek olması) katılımcıların, benliklerini tehdit eden durum karşısında koşula bağlı öz değerini düşürmediği saptandı. Diğer yandan, benlik saygısı kırılgan olan kişilerin (dışarıdan benlik değeri yüksek, içeriden düşük) benliğini tehdit eden durumdan sonra öz değerini koşulla bağlantısını zayıflattığı gözlendi.

Şekil: Benlik Saygısının Durumlarına Göre Koşullu Özdeğerdeki Değişimler

Önceki çalışmadan çıkan sonuç, benliği tehdit eden durumlardan sonra koşula bağlı öz değerin azaltılmasının yüksek benlik saygısı olan kişilerde görüldüğü yönünde olsa da (Buckingham vd., 2012) birkaç yıl sonra yapılan çalışmada bu durumun güvenli ve kararlı benlik saygısı olan kişiler için geçerli olmayıp sadece benlik saygısı yüksek ama kırılgan olanların savunma süreçlerinin bir parçası olduğunu ortaya konmuştur (Buckingham vd., 2019). Benlik saygısının durumlarıyla koşullu öz değer arasındaki bu ilişkinin kaygı bozuklukları ve duygudurum bozuklukları gibi psikiyatrik rahatsızlıklarda incelenmesi ise ayrı bir araştırma konusudur.

KAYNAKLAR:

- Buckingham, J., Lam, T. A., Andrade, F. C., Boring, B. L., & Emery, D. (2019). Reducing contingent self-worth: A defensive response to self-threats. The Journal of social psychology, 159(3), 284-298.
- Buckingham, J. T., Weber, A. M., & Sypher, A. K. (2012). Self-esteem and self-perpetuating effects of threat on contingencies of self-worth. Self and Identity, 11(3), 360-385.